Chứng khoán nợ là gì

Chứng khoán nợ là gì

Chứng khoán nợ là một loại chứng khoán đại diện cho khoản nợ của bên phát hành (chính phủ, tổ chức hoặc doanh nghiệp) đối với nhà đầu tư (tức bên cho vay). Các chứng khoán nợ có quy định rõ ràng về khoản tiền vay, lãi suất và ngày đáo hạn. Các chứng khoán nợ thường có tính an toàn cao và dòng thu nhập ổn định từ việc trả lãi. Một số dạng chứng khoán nợ phổ biến là trái phiếu, chứng khoán dạng nợ, công cụ thị trường tiền tệ và công cụ tài chính phái sinh.

Các dạng chứng khoán nợ

Có 4 dạng chứng khoán nợ chính như sau:

• Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền lợi của người sở hữu với phần vốn nợ của tổ chức phát hành. Có thể là nhà nước, doanh nghiệp hoặc các tổ chức tài chính phát hành. Người sở hữu trái phiếu sẽ được nhận lãi định kỳ và tiền gốc khi đến kỳ đáo hạn. Trái phiếu có thể được phân loại theo đơn vị phát hành (trái phiếu chính phủ hoặc trái phiếu doanh nghiệp), theo hình thức (trái phiếu vô danh hoặc trái phiếu ghi danh) và theo lợi tức (trái phiếu lãi suất cố định, trái phiếu lãi suất biến đổi hoặc trái phiếu lãi suất bằng 0).
• Chứng khoán dạng nợ là loại chứng khoán được phát hành bởi chính phủ hoặc doanh nghiệp với mục đích huy động vốn vào ngân sách. Chứng khoán dạng nợ tương tự như trái phiếu nhưng khác ở điều kiện đảm bảo và một số vấn đề liên quan.
• Công cụ thị trường tiền tệ là những giấy tờ xác nhận quyền được hưởng vô điều kiện một lượng thu nhập cố định bằng tiền trong một thời gian nhất định. Các công cụ thị trường tiền tệ thường có kỳ hạn ngắn (dưới 1 năm) và có tính thanh khoản cao. Ví dụ: giấy tờ quỹ tín dụng, giấy tờ quỹ tiền gửi, giấy tờ quỹ thương mại.
• Công cụ tài chính phái sinh là những công cụ được phát hành dựa theo những công cụ tài chính đã có với những mục tiêu: bảo vệ lợi nhuận, tạo ra lợi nhuận hoặc phân tán rủi ro. Công cụ tài chính phái sinh cơ bản là hoán đổi, quyền chọn và hợp đồng tương lai.

Ưu và nhược điểm của từng loại chứng khoán nợ

Mỗi loại chứng khoán nợ lại có những ưu điểm và nhược điểm riêng:

• Trái phiếu có ưu điểm là an toàn, ổn định và dễ dàng mua bán. Nhà đầu tư sẽ được nhận lãi cố định không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp và được hoàn trả lại tiền gốc khi đến kỳ đáo hạn. Ngoài ra, trái phiếu còn được ưu tiên trả tiền trong trường hợp doanh nghiệp phá sản. Tuy nhiên, trái phiếu cũng có nhược điểm là lãi suất thường thấp hơn so với các loại đầu tư khác và có rủi ro lạm phát, lãi suất, thanh khoản và tín dụng.
• Chứng khoán dạng nợ có ưu điểm là giúp doanh nghiệp huy động vốn ngắn hạn một cách nhanh chóng và linh hoạt. Nhà đầu tư sẽ được nhận lãi cố định hoặc biến đổi theo thị trường và được hoàn trả lại tiền gốc khi đến kỳ hạn. Tuy nhiên, chứng khoán dạng nợ cũng có nhược điểm là có rủi ro cao hơn so với trái phiếu do không có điều kiện đảm bảo và có khả năng bị mất giá khi lãi suất thị trường tăng.
• Công cụ thị trường tiền tệ có ưu điểm là có tính thanh khoản cao, rủi ro thấp và lãi suất ổn định. Nhà đầu tư sẽ được nhận thu nhập cố định bằng tiền trong một thời gian nhất định. Tuy nhiên, công cụ thị trường tiền tệ cũng có nhược điểm là lãi suất thường thấp hơn so với các loại chứng khoán khác và có rủi ro lạm phát.
• Công cụ tài chính phái sinh có ưu điểm là cho phép nhà đầu tư bảo vệ lợi nhuận, tạo ra lợi nhuận hoặc phân tán rủi ro. Nhà đầu tư sẽ được hưởng quyền mua hoặc bán một loại chứng khoán gốc với một giá và thời gian nhất định. Tuy nhiên, công cụ tài chính phái sinh cũng có nhược điểm là có rủi ro cao do phụ thuộc vào giá của chứng khoán gốc và có khả năng bị mất toàn bộ số tiền đã bỏ ra.

Lợi ích và rủi ro khi đầu tư chứng khoán nợ

Lợi ích:

• Hoàn vốn: Nhà đầu tư sẽ được hoàn trả lại tiền gốc ban đầu khi chứng khoán nợ đáo hạn. Đây là một ưu điểm lớn so với chứng khoán vốn, vì nếu doanh nghiệp phá sản thì nhà đầu tư có thể mất toàn bộ số tiền đã bỏ ra.
• Dòng thu nhập ổn định từ việc trả lãi: Nhà đầu tư sẽ được nhận lãi cố định hoặc biến đổi theo thị trường từ chứng khoán nợ. Lãi suất của chứng khoán nợ không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, mà chỉ phụ thuộc vào khả năng trả nợ của bên phát hành.
• Là một cách để đa dạng hóa danh mục: Nhà đầu tư có thể sử dụng chứng khoán nợ để cân bằng rủi ro và lợi nhuận của danh mục đầu tư. Chứng khoán nợ có tính ổn định cao và ít biến động theo thị trường. Chúng cũng có khả năng giảm thiểu rủi ro lạm phát và lãi suất.

Rủi ro:

• Rủi ro lạm phát: Lãi suất của chứng khoán nợ thường thấp hơn so với tỷ lệ lạm phát. Điều này có nghĩa là giá trị thực của tiền gốc và tiền lãi sẽ giảm theo thời gian. Nếu tỷ lệ lạm phát cao hơn lãi suất, nhà đầu tư sẽ mất tiền khi đầu tư chứng khoán nợ.
• Rủi ro thanh khoản: Một số loại chứng khoán nợ không có sàn giao dịch hoặc có ít người mua bán. Điều này làm khó khăn cho nhà đầu tư bán chúng khi cần thiết hoặc khi muốn chuyển sang các loại chứng khoán khác.
• Rủi ro lãi suất: Khi lãi suất thị trường tăng, giá trị của chứng khoán nợ sẽ giảm và ngược lại. Đây là do nhà đầu tư sẽ so sánh lãi suất của chứng khoán nợ với các loại đầu tư khác. Nếu lãi suất của các loại đầu tư khác cao hơn, nhà đầu tư sẽ không muốn mua chứng khoán nợ.
• Rủi ro tín dụng: Đây là rủi ro liên quan đến khả năng trả nợ của bên phát hành chứng khoán nợ. Nếu bên phát hành không có khả năng thanh toán gốc và lãi cho nhà đầu tư, nhà đầu tư sẽ mất tiền hoặc phải chờ đợi trong thời gian dài để nhận lại tiền.

Cách mua bán các loại chứng khoán nợ

Để mua bán các loại chứng khoán nợ tại Việt Nam, bạn cần có một tài khoản tại các công ty chứng khoán ở Việt Nam. Các công ty chứng khoán phổ biến có thể kể đến như VPS, MBS, Vndirect, SSI.v.v. Tuy nhiên trên thị trường có rất nhiều loại trái phiếu khác nhau. Mỗi loại đều có những đặc điểm riêng khiến nhiều nhà đầu tư mới phải đau đầu.